دریاچه مصنوعی چیست؟

دریاچه مصنوعی یا دریاچه ساختگی ، یک منبع آبی است که به صورت اصطلاحی ساخته شده است. این نوع دریاچه‌ها معمولاً با سد کردن یک رودخانه یا تجمع آب در یک حوضه آبی ایجاد می‌شوند. دریاچه‌های مصنوعی می‌توانند به منظور تأمین آب آشامیدنی، آبیاری، تولید برق، تفریح و توریسم، کنترل سیلاب و غیره ساخته شوند.

این نوع دریاچه‌ها معمولاً در مناطقی که به دلیل کمبود منابع آبی یا نیاز به ذخیره سازی آب، احداث سدها و سد‌سازی انجام می‌شوند. دریاچه‌های مصنوعی می‌توانند از ابعاد کوچک تا بزرگی مانند دریاچه آرال در قزاقستان و از نظر عمق نیز متفاوت باشند.

دریاچه‌های مصنوعی معمولاً تأثیرات زیست محیطی و اجتماعی متنوعی دارند. این تأثیرات می‌توانند شامل تغییرات در زیستگاه‌های طبیعی، تغییرات در جریان آب و اکوسیستم‌ها، تغییرات در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی محلی و تأثیرات بر جمعیت محلی باشند. بنابراین، برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت مناسب برای ایجاد و بهره‌برداری از دریاچه‌های مصنوعی بسیار مهم است تا اثرات منفی بر محیط زیست و جامعه به حداقل رسانده شود.

مراحل ساخت دریاچه مصنوعی

مراحل ساخت دریاچه مصنوعی عموماً شامل مراحل زیر است:

• بررسی، برنامه‌ریزی و نقشه‌برداری: در این مرحله، مکان مناسب برای ساخت دریاچه مصنوعی انتخاب می‌شود. عواملی مانند آبدهی، زمین‌شناسی، اقتصادی و اجتماعی بررسی می‌شوند. همچنین، برنامه‌ریزی برای استفاده از دریاچه مصنوعی نیز در این مرحله انجام می‌شود.
• خاک‌برداری: در این مرحله مطابق با طرح اولیه و جهت متراکم کردن بستر رودخانه عملیات خاک‌برداری انجام می‌شود.
• آماده‌سازی بستر دریاچه: در گام بعدی باید بستر دریاچه را به شکل مناسب آماده کرد. در این مرحله کارهای حفر ترانشه (حفر کانال به موازات دریاچه)، استفاده از ژئوتکستایل (در صورتی که در بستر دریاچه سنگ نباشد)، چیدمان ژئوممبران (ورق‌های عایق برای جلوگیری از نفوذ آب) انجام می‌شود.
• سدها و سدسازی: در این مرحله، سدها برای مسدود کردن رودخانه یا تجمع آب در حوضه آبی ساخته می‌شوند. سدها معمولاً از موادی مانند بتن، خاک و سنگ ساخته می‌شوند و برای جلوگیری از نفوذ آب، لایه‌های ضد نفوذ نیز به کار می‌رود.
• تخلیه آب: پس از ساخت سدها، آب رودخانه یا آب تجمعی به طور تدریجی تخلیه می‌شود تا حوضه آبی پر شود و دریاچه مصنوعی شکل بگیرد.
• مدیریت آب: پس از پر شدن دریاچه مصنوعی، مدیریت آب برای استفاده بهینه از آن انجام می‌شود. تأمین آب آشامیدنی، آبیاری، تولید برق و سایر فعالیت‌های مرتبط از جمله کارهایی هستند که برای مدیریت آب انجام می‌شود.
• مدیریت زیست محیطی: در این مرحله، اثرات ساخت دریاچه مصنوعی بر زیستگاه‌های محلی و اکوسیستم‌ها بررسی می‌شود و اقدامات لازم برای حفظ تنوع زیستی و حفاظت از محیط زیست انجام می‌شود.
• استفاده و بهره‌برداری: پس از ساخت و مدیریت دریاچه مصنوعی، می‌توان از آن برای استفاده‌های مختلف مانند تفریح، توریسم، ورزش‌های آبی و تولید برق بهره‌برداری کرد.

مراحل ساخت دریاچه مصنوعی ممکن است بسته به شرایط محلی و اهداف ساخت متفاوت باشند.

گاهی اوقات این دریاچه‌ها با کمک سیستم‌های تصفیه خانه آب ایجاد می‌شوند.

کاربردهای دریاچه مصنوعی

دریاچه‌های مصنوعی برای مجموعه‌ای از کاربردهای مختلف استفاده می‌شوند. برخی از کاربردهای دریاچه‌های مصنوعی عبارتند از:

• تأمین آب: یکی از کاربردهای اصلی دریاچه‌های مصنوعی، تأمین آب است. این دریاچه‌ها می‌توانند به عنوان منابع آبی برای آبیاری زمین‌های کشاورزی، تأمین آب آشامیدنی برای جمعیت محلی و شهرها، و تأمین آب برای صنایع و کشت و صنعت استفاده شوند.
• تولید برق: دریاچه‌های مصنوعی می‌توانند به عنوان منابع تولید برق استفاده شوند. با استفاده از سدها و سدسازی، آب رودخانه‌ها به دریاچه مصنوعی هدایت می‌شود و سپس از طریق توربین‌های آبی برق تولید می‌شود.
• تفریح و توریسم: دریاچه‌های مصنوعی به عنوان مقاصد تفریحی و گردشگری نیز استفاده می‌شوند. این دریاچه‌ها معمولاً فرصت‌هایی برای شنا، قایقرانی، ماهیگیری، ورزش‌های آبی و سایر فعالیت‌های تفریحی فراهم می‌کنند.
• کنترل سیلاب: ساخت دریاچه‌های مصنوعی می‌تواند به عنوان یک راهکار برای کنترل سیلاب‌ها و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از سیلاب‌ها عمل کند. با کمک این دریاچه‌ها می‌توان آب سیلاب را ذخیره و به طور کنترل شده آن را تخلیه کرد.
• حفظ تنوع زیستی: دریاچه‌های مصنوعی می‌توانند به عنوان محیط‌های زیستی برای حفظ تنوع زیستی و پرورش ماهیان و سایر موجودات آبزی استفاده شوند. به این ترتیب این دریاچه‌ها به عنوان مکان‌هایی برای پرورش ماهیان تجاری و تأمین منابع غذایی محلی عمل می‌کنند.
• زیبایی‌شناسی و محیط زیست: دریاچه‌های مصنوعی می‌توانند به عنوان عناصر زیبایی‌شناسی و محیط زیست در مناطق شهری و روستایی استفاده شوند. آنها می‌توانند به تنظیم فضاهای سبز، افزایش کیفیت هوای محیط و ایجاد محیط‌های آرامش‌بخش و آرامش‌بخش کمک کنند.

در کل، دریاچه‌های مصنوعی به عنوان منابع آبی، مکان‌های تفریحی و گردشگری، و عناصر زیبایی‌شناسی و محیط زیست در مناطق مختلف استفاده می‌شوند.

معروف‌ترین‌ها در جهان

معروف‌ترین دریاچه‌های مصنوعی در جهان عبارتند از:

1. دریاچه آرال (آرالکوم): دریاچه آرال در قزاقستان و از جمله دریاچه‌های مصنوعی معروف است. این دریاچه در اثر سدسازی روی رودخانه آمودریا قرار گرفته است و به عنوان یکی از بزرگترین دریاچه‌های مصنوعی جهان شناخته می‌شود.
2. دریاچه ناصر: دریاچه ناصر در مصر واقع شده و به عنوان یکی از دریاچه‌های مصنوعی مشهور جهان شناخته می‌شود. با سدسازی روی رودخانه نیل این دریاچه ایجاد شده است و از آن برای تأمین آب برای آبیاری و تولید برق در منطقه استفاده می‌شود.
3. دریاچه مانیتوبا: دریاچه مانیتوبا در کانادا واقع شده و به عنوان یکی از دریاچه‌های مصنوعی مشهور جهان شناخته می‌شود. با سدسازی روی رودخانه نلسون این دریاچه ایجاد و برای تأمین آب، تولید برق و تفریح در منطقه اطراف از آن استفاده می‌شود.
4. دریاچه گاتونگو: دریاچه گاتونگو در آرژانتین واقع شده و به عنوان یکی از دریاچه‌های مصنوعی مشهور جهان شناخته می‌شود. تأمین آب و تولید برق مناطق اطراف با کمک این دریاچه صورت می‌گیرد.

این دریاچه‌ها تنها برخی از معروف‌ترین دریاچه‌های مصنوعی در جهان هستند و هنوز دریاچه‌های دیگری نیز وجود دارند که به عنوان مقاصد مهم توریستی و منابع آبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کشور ما نیز تعدادی از این دریاچه‌ها ایجاد شده است که معروف‌ترین و بزرگترین آنها دریاچه چیتگر تهران است که یک جاذبه گردشگری برای پایتخت نیز محسوب می‌شود. در سد ارس نیز یکی دیگر از این دریاچه‌ها با هدف پرورش ماهی ایجاد شده است تا به اشتغالزایی و حفظ محیط زیست کمک کند.

جمع بندی

یکی از پدیده‌های نسبتا نوظهور در حوزه آب و بهبود وضعیت محیط زیست دریاچه‌هایی است که به صورت مصنوعی ایجاد می‌شوند. در این مطلب راجع به جزئیات این کار و مراحل ساخت یک دریاچه ساختگی صحبت کردیم و برخی از مهم‌ترین آنها در ایران و جهان را معرفی کردیم. بدون شک تأثیرات این پدیده در حفظ را نمی‌توان انکار کرد.

شرکت خانواده آب (Water Family) یکی از بزرگترین تولیدکنندگان دستگاه‌ها و تجهیزات مرتبط با تصفیه آب در جنوب کشور مجری پروژه‌های صنعتی و تولیدکننده تجهیزات استخر و جکوزی مشاور و راهنمای شما در تمامی مراحل ساخت آبنماها و دریاچه‌های مصنوعی خواهد بود. جهت کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در تماس باشید!